ABC o football3 w szkole to wprowadzenie, które ma na celu zapoznanie nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej z metodą football3, którą mogą wdrażać podczas swojej codziennej pracy.

Football3 w szkole w naturalny i komplementarny sposób uzupełnia ideę football3. Ma pomóc w  zaspokajaniu potrzeb konkretnej grupy odbiorców: nauczycielek edukacji wczesnoszkolnej, dzieci w wieku 7-9 lat oraz środowiska szkolnego w którym wszyscy na co dzień funkcjonują. Pośrednie oddziaływane metody wykracza poza mury szkolne, wchodząc w interakcje ze społecznością lokalną i rodzicami. Postaramy się pokazać kluczowe elementy i założenia w sposób przystępny oraz zrozumiały. Chcemy by liczba pedagogów i dzieci, które choć raz zetknęły się z football3 była coraz większa a sama metoda była twórczo rozwijana i dopasowywana do potrzeb konkretnych lokalnych społeczności. Football3 to nieco zmieniona piłka nożna, gdzie mecz składa się z trzech części: dyskusji przed grą, faktycznej rozgrywki oraz dyskusji podsumowującej. Nie ma tu sędziego – uczestnicy muszą wypracować zasady na początku, zespoły przyznają sobie supermoce zaś zawodnicy ustalają sporne kwestie w drodze mediacji. Co ważne chłopcy i dziewczyny grają razem i rozwijają  kompetencje społeczne tj. empatia, szacunek, chęć niesienia pomocy, współpraca, radość, koleżeństwo, uczciwość, optymizm, umiejętność prowadzenia konstruktywnego dialogu.

Geneza i tło historyczne Football3

Trzeba cofnąć się do mundialu z 1994 roku rozgrywanego na boiskach USA. I do wydarzeń z Kolumbii, typowanej na „czarnego konia” turnieju. Zabójstwo kapitana pierwszej reprezentacji tego kraju – Andresa Escobara – kilkanaście dni po samobójczym golu w meczu grupowym spowodowało lawinę niespodziewanych wydarzeń. Wiadomość o śmierci piłkarza zastała przy prozaicznych zawodowych czynnościach pracownika uniwersytetu w Medelin, który zaczął zastanawiać się jak futbol mógł dojść do takiego miejsca…Jurgen Grisbeck zdecydował by nie kontynuować kariery naukowej, ale zamiast tego badać zjawisko przemocy w miastach w Kolumbii. Tylko w mundialowym 1994 roku zabito ponad 5000 młodych ludzi na ulicach stolicy tego państwa. Lata 80-te i 90-te minionego wieku zapisały się czarnymi zgłoskami na kartach sportowej i politycznej historii kilku krajów Ameryki Południowej. Sport, a zwłaszcza futbol, który dzięki radiu i telewizji stał się pierwszym tak masowym zjawiskiem, zawsze przyciągał uwagę możnych tego świata. Każdy chętnie ogrzewa się w blasku sławy sportowców oraz próbuje wykazać jak mocno dołożył się do sukcesu. Żaden ustrój i żadne futbolowe państwo pod dowolną szerokością geograficzną nie jest od tego wolne. Ale w Kolumbii a potem w Meksyku piłka nożna stała się polem rywalizacji narkotykowych karteli, silniejszych de facto od ówczesnych struktur państwowych. Na rok przed mundialem zginął Pablo Escobar, najważniejszy element przestępczej konstrukcji, mający potężny wpływ na federację piłkarską Kolumbii. Na dobry wynik reprezentantów postawiono spore pieniądze. Podczas samego turnieju wymuszono zmianę w składzie pierwszej 11-stki emitując wykupioną reklamę w jednej z telewizji, formułującą wprost groźby do sztabu gdyby nie skorzystano z personalnej podpowiedzi. Trenerzy się ugięli, a tragicznym finałem tego co się wówczas działo było zabójstwo wspomnianego Andreasa Escobara (notabene domykającego wówczas swój transfer do włoskiej serie A).

W takiej rzeczywistości w 1996 roku Jurgen Grisbeck  wraz z przyjaciółmi opracował projekt Fútbola la Paz –  czyli piłka nożna dla pokoju. Zaczęli organizować regularne mecze i turnieje piłki nożnej aby ułatwić dialog między młodymi ludźmi, którzy mieli bezpośredni kontakt z przemocą, bronią, konfliktami zbrojnymi. Gra odbywała się bez sędziego i podkreślała wartości takie jak równość płci, zasady fair play i rozwiązywanie konfliktów bez używania przemocy.

W kolejnych latach metoda została rozwinięta przez członków międzynarodowej sieci współpracy organizacji społecznych i sportowych Common Goal  w kompleksową metodologię. Skupioną na takich wyzwaniach jak integracja społeczna, równość płci, zdrowie i budowanie pokoju. Football3 trafił do Polski w 2007 roku. Jak to zwykle bywa zdecydował trochę przypadek – bo nie z intencją poznania tej metody trafił na wolontariat (w ramach programu Komisji Europejskiej „Młodzież w działaniu”)  do Brandenburgii Arkadiusz Mierkowski. Metoda trafiła na zdolnego ucznia oraz podatny grunt i była wykorzystywana przez Stowarzyszenie Trenuj Bycie Dobrym do pracy z młodzieżą, jako narzędzie angażujące młodzież pomagające rozwijać kompetencje społeczne i liderskie. W 2016 roku rozpoczęto tworzenie ogólnopolskiej sieci liderów, animatorów, nauczycieli którzy w swojej codziennej pracy z młodzieżą chcieli wykorzystywać football3.

Edukacja wczesnoszkolna jako kluczowy kierunek rozwoju

W 2018 roku metoda dotarła po raz pierwszy do nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej, którzy ocenili football3 jako metodę innowacyjną, służącą rozwijaniu kompetencji społecznych dziewczynek i chłopców. Od tego czasu football3 dotarł do blisko 200 nauczycielek edukacji wczesnoszkolnej, 9 szkół podstawowych i ponad 20 tys dziewczyn i chłopców uczących się w klasach I-III szkoły podstawowej.

Stowarzyszenie uznało upowszechnianie football3 i wspieranie w rozwoju 1,1 miliona chłopców i dziewcząt w wieku 7-9 lat oraz 65 000 nauczycielek z 14 297 szkół podstawowych jako swoją najważniejszą misję.

Za tym wyborem przemawiają konkretne liczby i dane płynące z badań, raportów i diagnoz. Aż 36% dzieci w wieku 7-9 lat nie uczestniczy w regularnie organizowanych zajęciach sportowych. Sport w Polsce charakteryzuje się nierównym dostępem ze względu na płeć. Aktywność fizyczna i sportowa wśród dziewcząt i kobiet jest niższa niż wśród chłopców i mężczyzn. Przykładowo 24,7% zawodników posiadających licencje w polskich związkach sportowych to kobiety i dziewczęta, mimo, że zawodniczki stanowią 41% kadr Reprezentacji Polski (dane GUS z 2021 roku). W 2021 kobiety stanowiły zaledwie 8% wszystkich trenerów w związkach sportowych i 28% instruktorów w związkach sportowych. Ponadto 21% sędziów w polskich związkach sportowych stanowiły kobiety. Kobiety rzadko są członkami zarządu czy rady nadzorczej nawet w żeńskim sporcie. W klubach Orlen Ekstraligi Kobiet (najwyższej lidze rozgrywkowej w piłce nożnej kobiet w Polsce) zróżnicowany (ze względu na płeć) skład przynajmniej jednego organu występował tylko w 41,7% organizacji. Stąd decyzja postawieniu na edukację wczesnoszkolną oraz wspieranie nauczycielek w ich codziennych edukacyjnych i wychowawczych zmaganiach. Wykorzystanie sportu jako metody pracy nad postawami najmłodszych jawi się także jako konieczność w świetle takich danych:

Czym jest football3?

Zacznijmy odwrotnie niż podpowiada to klasyczna definicja. Metoda ta nie jest nastawiona na rywalizację, nie jest drogą eliminacji najsłabszych by wyłonić najlepszych, grą gdzie wygrać trzeba za wszelką cenę, gdzie chodzi tylko o zwycięstwo. Jest za to rozgrywana na małej przestrzeni z bramkami, prowadzoną przez mediatora nie będącym sędzią, drużyny składają się z chłopców i dziewczyn, w pomeczowej dyskusji dzieciaki przyznają przeciwnikom „supermoce”: empatii, szacunku, pomagania, radości odpowiedzialność, uczciwości, optymizmu, równości.

W drużynach różnej płci gracze wspólnie decydują o zasadach przed meczem. Po nim zastanawiają się nad zachowaniem swoim i przeciwników przyznając punkty za gole i grę fair play. Gra odbywa się bez sędziów dlatego gracze muszą nauczyć się jak poprzez dialog i kompromis samodzielnie rozwiązywać konflikty i sporne sytuacje.

Zasady gry, celebracja, przyznawanie punktów

Dzielimy je na reguły stałe i otwarte. Najłatwiej ująć zasady w formie tabelarycznej:

Przykłady zasad otwartych ukierunkowanych wprost na supermoce można zobrazować w poniższy sposób. Niemniej są to tylko propozycje i od potrzeb a także pomysłowości graczy i nauczycieli zależy ich wybór. Zachęcamy do pełnej kreatywności i testowania w tym zakresie.

Szacunek: używanie podczas meczu tylko ładnych zwrotów, nacisk na używanie ładnych zwrotów – np. czy mógłbyś podać mi piłkę, dziękuję, przepraszam, proszę, obowiązkowo przybijamy “piątkę” strzelcowi gola drużyny przeciwnej.	Empatia: po jednym graczu w każdej drużynie ma zawiązane oczy szalikiem, gra odbywa się w ciszy, dzieci komunikują się nie używając głosu.	Równość: dzieci podczas meczu nie biegają, ale grają będąc na tzw. “raczkach” aby każdy miał równą możliwość uczestnictwa w meczu, zaś przed strzeleniem bramki każdy zawodnik musi dotknąć piłki	Pomaganie: dzieci grają w parach, mają przywiązane nogi, muszą grać w ten sposób i pomagać sobie podczas gry.
Odpowiedzialność: podajemy i strzelamy tylko lewą lub prawą nogą, zaliczamy drużynie bramkę dopiero jeśli wszystkie dzieci w drużynie dotkną piłkę.	Komunikacja: gra odbywa się w ciszy, dzieci muszą komunikować się za pomocą gestów, drużyny mogą w czasie meczu używać tylko 3 słów i muszą wybrać znaczenie tych słów podczas meczu.	Uczciwość: bramki można strzelić np. tylko głową lub lewą nogą żeby zdobyć bramkę, drużyna musi wymienić minimum pięć podań i głośno je liczyć.	Współpraca: dzieci grają mecz trzymając się za ręca (chłopiec i dziewczyna), gra powinna być prowadzoną z taką ilością podań, aby każdy zawodnik mógł dotknąć piłki.

Celebracja

to także ważna część gry w football3. Podczas dyskusji przed meczem obie drużyny mogą wybrać swoją celebrację, którą będą wykonywać wspólnie po zakończeniu meczu tak by go wspólnie uczcić i świętować rywalizację w duchu fair-play. Im bardziej nietypowo, im więcej osób zaangażowanych w taką „cieszynkę”… tym lepiej. Przykład? Taniec z rękami w górze, podrzucanie zdobywców bramek, udawanie ulubionego zwierzęcia czy gest nawiązujący do superbohatrera – tu znów pełną przestrzeń do własnej inwencji mają uczestnicy.

Jak liczymy punkty?

Na szczęście nie jest to zajęcie bardzo skomplikowane i czasochłonne. Główna oś podziału punktów uwzględniających zdobywanie i przyznawanie supermocy najważniejszą sprawą jest trzymanie się dwóch reguł:

Kim jest mediator?

Przechodząc płynnie do opisu tej kluczowej dla metody football3 postaci, warto podkreślić, że w szkole, najczęściej tę rolę odgrywa nauczycielka edukacji wczesnoszkolnej, ale w ramach wolontariatu szkolnego można próbować powierzyć te zadania uczniom klas starszych – z korzyścią dla obu stron. A czasem warto zaryzykować i poprosić o pomoc…rodzica. Mediator musi pozostać przez cały czas neutralny, wykazywać się dużą cierpliwością i brakiem osądzania podczas dyskusji z graczami. Aktywna obserwacja, słuchanie uczestników, entuzjazm, szukanie rozwiązań problemów, dobra organizacja i samodyscyplina to kolejny zestaw cech z palety dobrego mediatora. To na nim spoczywa obowiązek ale i przywilej prowadzenia i moderowania całego procesu. Dla niego gra zaczyna się na długo przed „pierwszym gwizdkiem”. Przygotowanie przestrzeni do gry, zapewnienie piłek czy innych kolorów koszulek/znaczników, wybranie tematu lekcji wokół której stosowana będzie metoda football3. Wreszcie ustalenie wspólnie z dziećmi zasad gry a także przyznawanie supermocy.

Przygotowanie i przeprowadzenie dyskusji przed meczem to podstawa udanej gry (na lekcjach football3 w szkole – odbywa się to w innym bloku przed blokiem poświęconym WFowi). To wtedy mediator zbiera drużyny by zainicjować otwartą rozmowę na temat lekcji – na przykład o empatii – tak by drużyny ustaliły zasady otwarte meczu. Mediator stara się zaangażować wszystkich uczestników w dyskusję oraz wybór otwartych zasad, które będą obowiązywać w czasie gry. Zasady trzeba spisać w formularzu meczowym. Mediator przypomina uczestnikom, że mecze należą do graczy. To oni są sędziami i decydują o faulach, rzutach wolnych i bramkach. To od nich zależy przestrzeganie zasad, tak by mecze były rozgrywane uczciwie. Mediator jest obok, wspiera ten proces i zapisuje rezultaty. Mediator interweniuje tylko gdy jest to naprawdę konieczne.

Podczas pomeczowej dyskusji, stanowiącej trzecią część meczu, mediatorzy dbają o to by gracze zastanowili się nad swoim zachowaniem i ocenili reakcje przeciwnika. Zespoły omawiają mecz i jego kluczowe momenty, a każda drużyna jest proszona o przyznanie punktów fair play  lub super mocy rywalom. Każda decyzja musi być uzasadniona i precyzyjnie zakomunikowana. Czas na dyskusję nie jest limitowany, można ją przeprowadzić także w sali lekcyjnej a na zakończenie trzeba pogratulować obu zespołom.

Football3 a cele rozwojowe, edukacyjne dzieci wczesnoszkolnych (7-9 lat)

Metoda w komplementarny sposób rozwija i uzupełnia obszary fizycznego, emocjonalnego i psychicznego rozwoju dzieci. Gra rozwija sprawności motoryczne i sensoryczne, kształtuje umiejętność respektowania przepisów gier, zabaw zespołowych i przepisów poruszania się w miejscach publicznych. Dzieci mają okazję do rozpoznawania, rozumienia i nazywania emocji oraz uczuć innych osób. Gra odpowiada także na potrzebę tworzenia relacji z rówieśnikami. Pobudza umiejętność uświadamiania sobie uczuć przeżywanych przez inne osoby z jednoczesną próbą zrozumienia, dlaczego one występują, a także różnicowania form ich wyrażania w zależności od wieku i płci. W kontekście społecznym uczniowie mają szansę by oceniać postępowania innych ludzi poprzez pryzmat wartości a także odwoływania się w ocenie do przyjętych zasad i reguł. Nie bez znaczenia jest także kształtowanie kompetencji obdarzania szacunkiem koleżanek, kolegów i osób dorosłych oraz okazywania go za pomocą prostych form wyrazu oraz stosownego zachowania.

Długofalowe cele jakie stawiamy przed football3

Horyzont 2030 roku jaki stawiamy sobie w organizacji jako strategiczny punkt odniesienia skuteczności naszych działań, odnosi się do konkretnych i policzalnych efektów:

• zwiększenia liczby kobiet mediatorek i trenerek football3 w Polsce;
• popularyzację tej metody w środowisku nauczycielek edukacji wczesno-szkolnej (klasy I-III);
• wzmocnienie roli nauczycielek tego poziomu edukacji w kontekście dostrzeżenia przez środowisko szkolne (dzieci, rodzice, kadra zarządcza, samorząd) ich potencjału do prowadzenia wartościowych lekcji WF w oparciu o metodę football3;
• uatrakcyjnienia zajęć WF dla dzieci wczesnoszkolnych, co przekładać się będzie na zmniejszenie liczby godzin absencji;
• zwiększenia roli i pozycji dziewcząt i kobiet w polskim sporcie, przyczynienie się do podniesienia odsetka tych, które podejmą treningi w klubach czy organizacjach sportowych;
• promowania i edukowania równego dostępu do sportu niezależnie od płci, wieku, sprawności.

Co mówią nauczycielki, które poznały i stosują football3 w swoich szkołach podczas lekcji WF?

POBIERZ
PREZENTACJA – ABC – FOOTBALL3 W SZKOLE

Dołącz do nas!

W 2024 roku wspólnie z Polskim Związkiem Piłki Nożnej i UEFA Foundation planujemy organizację 10 konferencji edukacyjnych football3 w szkole. Szczegóły wkrótce!